india e passport ई-पासपोर्ट हा भारत सरकारचा नवीन तांत्रिक प्रयोग आहे ज्यामुळे आपल्या पासपोर्टची सुरक्षा आणि ओळख अधिक मजबूत होणार आहे. पारंपरिक पासपोर्ट प्रमाणेच यामध्येही वहीसारखं स्वरूप आहे, पण त्यात एक खास गोष्ट आहे – RFID चिप आणि अँटेना.
india e passport या चिपमध्ये पासपोर्ट धारकाची वैयक्तिक माहिती, फोटो, बायोमेट्रिक डेटा (फिंगरप्रिंट, डोळ्याचा रेटिना) इत्यादी माहिती असते. ही चिप पासपोर्टच्या कव्हरमध्ये लपवलेली असते आणि ती फसवणूक, डुप्लिकेशन किंवा बनावट करणे अत्यंत कठीण बनवते.
india e passport या ई-पासपोर्टमध्ये एक खास चिन्ह असतो जो इतर पासपोर्टपेक्षा त्याला वेगळा ओळख देतो. यामध्ये Public Key Infrastructure (PKI) नावाचं तंत्रज्ञान वापरण्यात आलं आहे जे डेटा सुरक्षित ठेवतं आणि कोणत्याही चुकीच्या प्रवेशापासून संरक्षण करतं.
यामुळे ई-पासपोर्ट म्हणजे एक स्मार्ट पासपोर्ट बनतो, जो तुमच्या ओळखीची खात्री पटवतो आणि तुमचं अंतरराष्ट्रीय प्रवास अधिक जलद व पारदर्शक बनवतो.
ई-पासपोर्टचं मुख्य उद्दिष्ट – अधिक सुरक्षित आणि स्मार्ट प्रवास
ई-पासपोर्ट सुरू करण्यामागचं सरकारचं मुख्य उद्दिष्ट म्हणजे भारतीय नागरिकांचा आंतरराष्ट्रीय प्रवास सुरक्षित, वेगवान आणि आधुनिक बनवणं. पारंपरिक पासपोर्टमध्ये केवळ छायाचित्र आणि माहिती असते, पण त्यात बायोमेट्रिक सुरक्षा नसल्यामुळे चोरी किंवा बनावट ओळखीचं प्रमाण वाढतं.
याच समस्येवर उपाय म्हणून ई-पासपोर्टमध्ये बायोमेट्रिक डेटा (फिंगरप्रिंट, आयरिस स्कॅन, फोटो) साठवला जातो. त्यामुळे ओळख पटवताना अधिक खात्रीशीर प्रक्रिया होते.
या नव्या पासपोर्टमुळे:
- इमिग्रेशन प्रक्रियेला वेग मिळतो
- ओळखीतील फसवणूक रोखता येते
- डुप्लिकेट पासपोर्ट तयार करणे अशक्य होतं
- आणि सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे, जागतिक स्तरावर ओळख मिळते, कारण हा पासपोर्ट ICAO-compliant (जागतिक मान्यतेस पात्र) आहे
हा पासपोर्ट म्हणजे भारताचं #DigitalIndia या दिशेने एक महत्वाचं पाऊल आहे, ज्यामुळे भारतीय प्रवाशांची जगभरातील चेकिंग प्रक्रिया अधिक सुलभ होईल.
कोणकोणत्या शहरांमध्ये ई-पासपोर्ट सध्या उपलब्ध आहे?
सध्या भारतात १२ प्रमुख शहरांमध्ये ई-पासपोर्ट देण्याची प्रक्रिया सुरू करण्यात आली आहे. यात खालील शहरे समाविष्ट आहेत:
- चेनई
- जयपूर
- हैदराबाद
- नागपूर
- अमृतसर
- गोवा
- भुवनेश्वर
- जम्मू
- शिमला
- रायपूर
- सूरत
- रांची
या सर्व शहरांमध्ये #PassportSeva 2.0 या नव्या कार्यक्रमाअंतर्गत ई-पासपोर्ट देण्यात येत आहेत. चेनईमध्ये तर ३ मार्च २०२५ पासूनच ई-पासपोर्ट दिला जातो आहे आणि २२ मार्च २०२५ पर्यंत २०,७०० पेक्षा अधिक ई-पासपोर्ट तिथं वाटण्यात आले आहेत.
e-passport india marathi सरकारचं लक्ष्य आहे की २०२५ च्या मध्यापर्यंत देशातील सर्व पासपोर्ट सेवा केंद्रांमध्ये ही सुविधा सुरू करण्यात यावी.
ई-पासपोर्टमधील मुख्य वैशिष्ट्यं india e passport
ई-पासपोर्ट केवळ एक चिप जोडलेला पासपोर्ट नाही, तर तो तुमचं डिजिटल ओळखपत्र आहे. यामध्ये खालील खास वैशिष्ट्यं आहेत:
- RFID चिप: ही चिप तुमचं नाव, जन्मतारीख, फोटो, बायोमेट्रिक माहिती साठवते
- बायोमेट्रिक सुरक्षा: फिंगरप्रिंट आणि डोळ्याचा स्कॅन
- PKI तंत्रज्ञान: माहिती सुरक्षित ठेवण्यासाठी
- ICAO-compliant: आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मान्यता प्राप्त
ही माहिती अत्यंत सुरक्षित पद्धतीने साठवली जाते. कुणीही ही माहिती चोरू शकत नाही किंवा बदल करू शकत नाही. त्यामुळे तुमची ओळख पूर्णपणे संरक्षित राहते.
पारंपरिक पासपोर्ट धारकांनी काय करावं?
खूप लोकांच्या मनात हा प्रश्न आहे की आता सरकारनं ई-पासपोर्ट सुरू केलाय, मग आपला जुना पासपोर्ट वापरता येईल का?
तर याचं उत्तर आहे – हो, पूर्णपणे वापरता येईल.
india e passport विदेश मंत्रालयाने स्पष्ट केलं आहे की सध्याचे पारंपरिक पासपोर्ट वैध असतील आणि ते त्यांच्या समाप्तीच्या तारखेपर्यंत वापरता येतील. ई-पासपोर्ट घेणं ऐच्छिक (optional) आहे. कोणावरही बंधन नाही.
शिवाय, सरकारचा उद्देश आहे की ही प्रक्रिया हळूहळू होईल – म्हणजे कोणावरही जबरदस्ती नाही. जेव्हा तुमचा पासपोर्ट रिन्यू करायची वेळ येईल, तेव्हा तुम्ही ई-पासपोर्टसाठी अर्ज करू शकता.