hakka sod patra वारसामध्ये मिळालेली मालमत्ता वाटून घेण्याच्या प्रक्रियेत “हक्कसोड पत्र” हा एक महत्त्वाचा दस्तऐवज ठरतो. जर तुम्ही मालमत्तेतील तुमचा हिस्सा नातेवाईकांना देण्याचा विचार करत असाल, तर केवळ कागदावर सही करून भागत नाही नोंदणी करणे आवश्यक असते. नोंदणीकृत हक्कसोड पत्राशिवाय ते न्यायालयात ग्राह्य धरले जात नाही. शिवाय, चुकीच्या माहितीवर आधारलेला दस्त किंवा दबावाखाली लिहिलेला दस्त तीन वर्षांच्या आत न्यायालयात रद्द करता येतो. त्यामुळे कोणत्याही प्रकारचा निर्णय घेताना कायदेशीर सल्ला घेणं अत्यावश्यक आहे, अन्यथा पुढे मालमत्तेवर वाद निर्माण होण्याची शक्यता राहते.
वारसाने मिळालेली मालमत्ता आणि कायद्यातील गुंतागुंत
तुमच्या नावावर एखादी मालमत्ता असेल किंवा तुम्ही त्या मालमत्तेत हिस्सेदार असाल, आणि तुमचे नातेवाईक तुम्हाला हक्कसोड पत्र (Relinquishment Deed) करण्यास सांगत असतील, तर तुम्हाला काही महत्त्वाच्या कायदेशीर गोष्टी माहिती असणं फार गरजेचं आहे. या लेखामध्ये आपण ‘हक्कसोड पत्र’ म्हणजे काय, ते कोण करू शकतं, त्यासाठी कोणती कागदपत्र लागतात आणि ते रद्द करण्याची प्रक्रिया काय आहे हे अगदी सोप्या भाषेत समजून घेणार आहोत.
hakka sod patra हक्क सोड पत्र म्हणजे काय?
जर एखाद्या मालमत्तेत अनेक सहहिस्सेदार असतील, आणि त्यातील एखाद्याला आपला हिस्सा दुसऱ्या सहहिस्सेदाराकडे हस्तांतरित करायचा असेल, तर तो व्यक्ती ‘हक्कसोड पत्र’ तयार करून आपला हक्क सोडतो. हे पत्र केवळ सामायिक मालमत्तेच्या बाबतीतच लागू होतं.
हक्क सोड पत्र कोण करू शकतं?
- फक्त त्या व्यक्तीलाच हक्क सोड पत्र तयार करता येतं, ज्याचा त्या मालमत्तेत कायदेशीर हिस्सा आहे.
- इतर कोणीही, जसं की फक्त नातेवाईक असूनसुद्धा मालमत्तेत कोणताही हिस्सा नसलेली व्यक्ती, हे पत्र तयार करू शकत नाही.
हक्क सोड पत्र वैध कधी मानलं जातं?
- हक्क सोड पत्र नोंदणीकृत असणं आवश्यक आहे.
- जर ते नोंदणीशिवाय असेल, तर ते न्यायालयात मान्य केलं जाणार नाही.
- मुंबई उच्च न्यायालयाने स्पष्टपणे सांगितलं आहे की, नोंदणीकृत नसलेले हक्कसोड पत्र वैध मानलं जाऊ शकत नाही.
हक्क सोड पत्रासाठी लागणारी कागदपत्रे
- मालमत्तेची नोंदणीकृत कागदपत्रे
- हक्कसोड करणाऱ्याचे आणि घेणाऱ्याचे नाव, वय, पत्ता, व्यवसाय
- वंशावळीचा कागद
- मिळकतीचे हिस्सेनिहाय विवरण पत्र
- दोन साक्षीदारांचे संपूर्ण तपशील
हक्क सोड पत्र नोंदणी का आवश्यक आहे?
- 1908 च्या नोंदणी कायद्याच्या कलम 17 आणि 49 नुसार, मालमत्तेवर हक्क सोडण्याचा दस्त नोंदणीकृत असणं गरजेचं आहे.
- जर वाद उद्भवला, तर केवळ नोंदणीकृत हक्कसोड पत्रच न्यायालयात ग्राह्य धरलं जातं.
हक्क सोड पत्र रद्द कधी करता येतं?
- जर हक्कसोड करणाऱ्यावर दबाव टाकण्यात आला असेल
- जर फसवणूक झालेली असेल
- जर मजकूर चुकीचा असेल किंवा विसंगती असेल
रद्द करण्याची कालमर्यादा
- हक्क सोड पत्र तयार केल्यापासून 3 वर्षांच्या आत ते रद्द करण्याचा दावा न्यायालयात करता येतो.
- 3 वर्षांनंतर हक्कसोड पत्र रद्द करता येत नाही.
हक्क सोड पत्राचा अंमल कुठे होतो?
- ‘सातबारा’ वर मालमत्तेतील नाव कमी करण्यासाठी हक्कसोड पत्राचा वापर होतो.
- दुयम निबंधक कार्यालयात नोंदणी केल्यानंतर त्याची प्रत तलाठी कार्यालयाला दिली जाते.
- तलाठी हे दस्त तपासून गाव नमुना ६ मध्ये त्याची नोंद करतो.
हक्क सोड पत्र तयार करताना काय काळजी घ्यावी?
- किमान दोन साक्षीदार असावेत.
- सर्व संबंधित पक्षांनी दस्तावर सही केलेली असावी.
- पैशाच्या मोबदल्यात किंवा त्याशिवायही हा दस्त तयार होऊ शकतो.
शेवटचा मुद्दा: नोंदणीशिवाय हक्क सोड पत्र “अवैध” ठरू शकतं!
जर हक्कसोड पत्र नोंदणीकृत नसेल, तर ते न्यायालयात ग्राह्य धरलं जाणार नाही. त्यामुळे जेव्हा कधी एखादी मालमत्ता वाटाघाटीला येते, तेव्हा कायदेशीर नोंदणी आवश्यक आहे.
निष्कर्ष
मालमत्तेतील हिस्सा सोडताना केवळ कागदावर सही करून चालत नाही. योग्य कायदेशीर प्रक्रिया, नोंदणी आणि वेळेत केलेले निर्णय यामुळेच भविष्यातील वाद टाळता येतो. त्यामुळे हक्कसोड पत्र तयार करताना यातील सर्व मुद्दे नीट समजून घ्या आणि कोणत्याही निर्णयाआधी कायदेशीर सल्ला घ्या.